Op 8 december debatteert de Tweede Kamer onder andere over het terugdringen van het aantal verkooppunten van tabak. In het Nationaal Preventieakkoord van 2018 staat het voornemen om tabaksverkooppunten te verminderen en per 2024 te stoppen met de verkoop van tabak in supermarkten. Uit onderzoek van het Amsterdam UMC in het Tabak uit het Zicht project blijkt echter dat dit niet voldoende is.
Aanpak
De onderzoekers brachten de kernresultaten uit het Tabak uit het Zicht project samen in een factsheet. In het project brachten ze tabaksverkoopomgeving in vier steden in kaart: Amsterdam, Haarlem, Eindhoven en Zwolle. Adolescenten in deze steden vulden een vragenlijst in over roken-gerelateerde onderwerpen en deden mee aan metingen van hun blootstelling aan de in kaart gebrachte verkooppunten. Verder brachten de onderzoekers alle verkooppunten in zeven plattelandsgemeenten in kaart.
Gemakkelijk verkrijgbaar
Het onderzoek toont aan dat tabak gemakkelijk verkrijgbaar is in zowel steden als dorpen. In armere buurten is de verkrijgbaarheid groter, wat de toch al grote ongelijkheden op het gebied van roken kan uitvergroten. Veel verkooppunten bevinden zich rond scholen; in steden hebben scholen gemiddeld drie tabakswinkels binnen een straal van 500 meter. Jongeren op het vmbo worden vaker blootgesteld aan tabaksverkoop dan jongeren op het vwo. Dit is zorgelijk, omdat adolescenten die vaker worden blootgesteld aan verkooppunten, roken sociaal acceptabeler vinden.
Verkooppunten omlaag
Het aantal tabaksverkooppunten moet dus flink worden teruggebracht. Met het huidige plan om de verkoop van tabak in supermarkten te verbieden komen we er niet; ruim twee derde van de verkooppunten in steden zijn andere winkels dan supermarkten en ook in landelijke gemeenten blijft tabak bereikbaar. Bovendien toont het Tabak uit het Zicht onderzoek aan dat jongeren die sigaretten kopen dit juist niet in supermarkten doen, maar in tabak- en gemakszaken.
Problemen voorkomen
Bij het terugdringen van het aantal verkooppunten moet men rekening houden met een aantal problemen dat kan optreden als je enkel bepaalde winkeltypen uitsluit van verkoop, zoals supermarkten en benzinestations. We moeten voorkomen dat er verschuiving van de verkoop optreedt naar uitgezonderde winkeltypen, het aanbod tabaksverkooppunten toeneemt in armere buurten en er veel tabaksverkooppunten blijven in omgevingen waar jongeren zijn.
Vergunningsstelsel
Een vergunningenstelsel voor de verkoop van tabak is de meest veelbelovende manier om het aantal verkooppunten én de plaatsing van verkooppunten in de hand te houden. Met dit stelsel geeft men alleen aan bepaalde winkeltypen vergunningen uit en stelt men een limiet op het aantal vergunningen per buurt. Zo voorkomen we dat de verkoop verschuift van bijvoorbeeld supermarkten naar kleine winkels.
Contact
Wil je meer weten over (de resultaten van) dit onderzoek? Dan kun je contact opnemen met Tessa van Deelen (t.r.d.vandeelen@amsterdamumc.nl) en Mirte Kuipers (m.a.kuipers@amsterdamumc.nl).