Categorie: Nieuws

Op 8 december debatteert de Tweede Kamer onder andere over het terugdringen van het aantal verkooppunten van tabak. In het Nationaal Preventieakkoord van 2018 staat  het voornemen om tabaksverkooppunten te verminderen en per 2024 te stoppen met de verkoop van tabak in supermarkten. Uit onderzoek van het Amsterdam UMC in het Tabak uit het Zicht project blijkt echter dat dit niet voldoende is.

Aanpak

De onderzoekers brachten de kernresultaten uit het Tabak uit het Zicht project samen in een factsheet. In het project  brachten ze tabaksverkoopomgeving in vier steden in kaart: Amsterdam, Haarlem, Eindhoven en Zwolle. Adolescenten in deze steden vulden een vragenlijst in over roken-gerelateerde onderwerpen en deden mee aan metingen van hun blootstelling aan de in kaart gebrachte verkooppunten. Verder brachten de onderzoekers alle verkooppunten in zeven plattelandsgemeenten in kaart.

Gemakkelijk verkrijgbaar

Het onderzoek toont aan dat tabak gemakkelijk verkrijgbaar is in zowel steden als dorpen. In armere buurten is de verkrijgbaarheid groter, wat de toch al grote ongelijkheden op het gebied van roken kan uitvergroten. Veel verkooppunten bevinden zich rond scholen; in steden hebben scholen gemiddeld drie tabakswinkels binnen een straal van 500 meter. Jongeren op het vmbo worden vaker blootgesteld aan tabaksverkoop dan jongeren op het vwo. Dit is zorgelijk, omdat adolescenten die vaker worden blootgesteld aan verkooppunten, roken sociaal acceptabeler vinden.

Verkooppunten omlaag

Het aantal tabaksverkooppunten moet dus flink worden teruggebracht. Met het huidige plan om de verkoop van tabak in supermarkten te verbieden komen we er niet; ruim twee derde van de verkooppunten in steden zijn andere winkels dan supermarkten en ook in landelijke gemeenten blijft tabak bereikbaar. Bovendien toont het Tabak uit het Zicht onderzoek aan dat jongeren die sigaretten kopen dit juist niet in supermarkten doen, maar in tabak- en gemakszaken.

Problemen voorkomen

Bij het terugdringen van het aantal verkooppunten moet men rekening houden met een aantal problemen dat kan optreden als je enkel bepaalde winkeltypen uitsluit van verkoop, zoals supermarkten en benzinestations. We moeten voorkomen dat er verschuiving van de verkoop optreedt naar uitgezonderde winkeltypen, het aanbod tabaksverkooppunten toeneemt in armere buurten en er veel tabaksverkooppunten blijven in omgevingen waar jongeren zijn.

Vergunningsstelsel

Een vergunningenstelsel voor de verkoop van tabak is de meest veelbelovende manier om het aantal verkooppunten én de plaatsing van verkooppunten in de hand te houden. Met dit stelsel geeft men alleen aan bepaalde winkeltypen vergunningen uit en stelt men een limiet op het aantal vergunningen per buurt. Zo voorkomen we dat de verkoop verschuift van bijvoorbeeld supermarkten naar kleine winkels.

Contact

Wil je meer weten over (de resultaten van) dit onderzoek? Dan kun je contact opnemen met Tessa van Deelen (t.r.d.vandeelen@amsterdamumc.nl) en Mirte Kuipers (m.a.kuipers@amsterdamumc.nl).

De accijnsverhogingen die in Nederland plaatsvonden tussen 2010 en 2020 blijken onvoldoende te zijn geweest om roken minder betaalbaar te maken. Dat blijkt uit onderzoek van Universiteit Maastricht (UM), vandaag gepubliceerd in Nicotine & Tobacco Research. Hoewel de prijs van een pakje sigaretten jaarlijks licht steeg, nam ook het inkomen van Nederlanders toe, waardoor de betaalbaarheid van tabak in tien jaar tijd vrijwel gelijk is gebleven. Dat terwijl accijnsverhoging een zeer effectieve maatregel is om roken te ontmoedigen. Naast structurele, jaarlijkse accijnsverhogingen van voldoende formaat, zouden beleidsmakers daarom ook een standaard correctie voor toegenomen koopkracht moeten meenemen.

Tot nu toe onvoldoende accijnsverhoging

 De onderzoekers van de Universiteit Maastricht geven aan dat om roken daadwerkelijk minder betaalbaar te maken, het cruciaal is dat accijnsverhogingen niet alleen groot genoeg zijn, maar ook met enige regelmaat plaatsvinden, bijvoorbeeld jaarlijks.

“Het doel van accijnsverhogingen is dat mensen minder gaan roken, doordat tabak minder betaalbaar wordt. Dat levert gezondheidswinst op”, zegt onderzoeker Cloé Geboers, verbonden aan UM en het Trimbos-instituut. “De geplande verhogingen in 2023 en 2024 van elk ongeveer 1 euro zijn daarmee een goed begin.”

De onderzoekers benadrukken dat het daarbij belangrijk blijft om accijnsverhogingen te combineren met andere maatregelen. Vooral om groepen te ondersteunen die meer moeite hebben om te stoppen met roken.

Voldoende draagvlak

De meerderheid van de Nederlanders is voorstander van het verhogen van accijnzen op tabak, om te voorkomen dat jongeren beginnen met roken (80%) en om rokers te stimuleren om te stoppen (76%). Dat blijkt uit het jaarlijkse draagvlakonderzoek tabaksontmoediging, uitgevoerd door Gezondheidsfondsen voor Rookvrij (2022). Om roken daadwerkelijk terug te dringen pleit Gezondheidsfondsen voor Rookvrij voor structurele jaarlijkse accijnsverhogingen van minimaal 10%, gecombineerd met een standaard correctie voor toegenomen koopkracht.

Platform ‘Doei Tabaksindustrie’ van Hartstichting, KWF en Longfonds legt smerige praktijken tabaksindustrie bloot

Kinderarbeid, ontbossing en kinderen verslaafd maken aan nicotine met e-sigaretten (of: vapes). Het zijn slechts drie van de vele misstanden die de tabaksindustrie veroorzaakt . Tweederde (63%) van de jongeren tot 18 jaar is helemaal klaar met deze industrie, blijkt uit de jaarlijkse Generatiemonitor van Gezondheidsfondsen voor Rookvrij. De fondsen (Hartstichting, KWF en Longfonds) schieten daarom te hulp: vandaag lanceren zij het platform ‘Doei Tabaksindustrie’: om samen met jongeren te strijden voor een samenleving waarin de tabaksindustrie geen plek meer heeft.

Uit het nieuwe onderzoek van Gezondheidsfondsen voor Rookvrij blijkt dat tweederde van de jongeren vindt dat de tabaksindustrie verboden moet worden. Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat 45 procent van de jongeren onder 18 jaar zich niet bewust is dát ze verleid worden door de tabaksindustrie. De Hartstichting, KWF en het Longfonds vinden dat zorgelijk. Zij zetten zich gezamenlijk in voor een Rookvrije Generatie, maar worden daarin tegengewerkt door de tabaksindustrie.

Jongeren makkelijk slachtoffer tabaksindustrie

Carla van Gils, voorzitter van de Gezondheidsfondsen voor Rookvrij en directeur van KWF: “Dat veel jongeren zich nauwelijks bewust zijn van die verleiding maakt hen een makkelijk slachtoffer van de tabaksindustrie. Deze industrie doet er alles aan om kinderen te laten beginnen met roken. Bijvoorbeeld door producten te ontwikkelen zoals e-sigaretten/vapes met aantrekkelijke smaakjes. De tabaksindustrie maakt haar producten bewust verslavend en is betrokken bij talloze onacceptabele praktijken.

Met het platform Doei Tabaksindustrie willen we de misstanden van de tabaksindustrie onder de aandacht brengen. En een beweging creëren voor iedereen die strijdt voor een maatschappij zonder tabaksindustrie.”

Tabaksindustrie: altijd op zoek naar ‘replacement smokers’

Jaarlijks overlijden alleen al in Nederland zo’n 20.000 mensen aan de gevolgen van roken. Om die gestorven rokers te vervangen is de tabaksindustrie voortdurend op zoek naar jongeren. Deze groep noemen ze ‘replacement smokers’. Om aan nieuwe jonge klanten te komen deelt de tabaksindustrie bijvoorbeeld gratis sigaretten uit aan kinderen in Afrika en Azië. En verleiden ze jongeren tot nicotinegebruik met e-sigaretten/ vapes. Zo worden kinderen al op jonge leeftijd verslaafd gemaakt.

Aansluiten bij Doei Tabaksindustrie

Om samen met jongeren een vuist te maken tegen deze industrie lanceren Hartstichting, KWF en Longfonds vandaag het platform Doei Tabaksindustrie. Door je aan te sluiten zeggen we gezamenlijk doei tegen de tabaksindustrie en strijden we voor een samenleving waar de tabaksindustrie geen plek meer in heeft. Het social platform heeft als doel de misstanden van de tabaksindustrie aan de kaak te stellen en biedt een podium aan verschillende initiatieven tegen de tabaksindustrie.

Bedankt voor het roken

Voorafgaand aan de lancering van het platform voerden de fondsen gezamenlijk een landelijke ‘bedankt voor het roken’ campagne. Deze campagne had als doel de tabaksindustrie een gezicht te geven, hun smerige spelletjes bloot te leggen en verontwaardiging bij Nederlanders te creëren. Met ‘Doei Tabaksindustrie’ cancelen de fondsen deze campagne én – vanaf nu – de tabaksindustrie.

Strijd je mee?

Volg de Doei Tabaksindustrie social kanalen en ga naar de website voor meer informatie.

www.doeitabaksindustrie.nl
https://www.instagram.com/doei.tabaksindustrie/
tiktok.com/@doei.tabaksindustrie

• 

• 

• 

Onderzoeksverantwoording: De Generatiemonitor 2022 is in september 2022 uitgevoerd door I&O Research in opdracht van Gezondheidsfondsen voor Rookvrij (Hartstichting, KWF en Longfonds)

Ongeveer driekwart van de gerookte sigarettenpeuken wordt weggegooid op straat en belanden in het milieu. Door de giftige stoffen die achterblijven op de peuken en de plastics waar het filter van gemaakt is, vormen peuken een forse bedreiging voor de natuur en dieren. Dat blijkt uit de factsheet ‘Milieuschade door peukenafval’ van het Trimbos-Instituut.

Mens én milieu

Arts-epidemioloog van het Trimbos-instituut Esther Croes: “Een groot deel van het zwerfafval in Nederland bestaat uit sigarettenpeuken. Deze peuken veroorzaken aanzienlijke schade aan het milieu. Stoppen met roken is de beste oplossing. Daarmee sla je als roker drie vliegen in één klap: het is goed voor je gezondheid, voor de mensen in je omgeving én voor de natuur.”

Stop met roken: goed voor het milieu

Sigarettenpeuken worden aangetroffen in de maag van vissen, zoogdieren en vogels. Daarnaast vertragen peuken de groei van planten. Wereld Niet Roken Dag (31 mei) staat in het teken van de schade die tabak brengt aan het milieu. Het Trimbos-instituut heeft daarom op een rij gezet wat er gebeurt met sigarettenpeuken die op straat of in de natuur belanden. Croes: “En dat is dan alleen nog maar het eind van de tabaksketen. De teelt en productie zorgen voor ontbossing en afname van de biodiversiteit.”

Eén sigaret kan 1000 liter water vervuilen

Met name voor in het water levende organismen zijn sigarettenpeuken giftig en leiden ze tot veranderd gedrag, veranderingen in het DNA-materiaal, onderdrukking van de ontwikkeling en zelfs tot sterfte. Eén sigarettenpeuk kan 1000 liter water vervuilen. Onderzoek toont dat bij een concentratie van één sigarettenpeuk per liter water de helft van de vissen dreigt te overlijden. Peuken hebben ook een effect op planten. Zo houden ze de groei van sommige gewassen tegen en worden nicotinevervuilingen teruggevonden in bijvoorbeeld basilicum en pepermunt.

Hoe gif uit tabaksrook in de natuur terechtkomt

De peuk van een filtersigaret bestaat uit een filter en een klein stukje niet-opgerookte sigaret. Het sigarettenfilter bestaat uit stevig samengeperste plastic vezels (celluloseacetaat), waar door het roken giftige en kankerverwekkende stoffen in achterblijven. Sigarettenpeuken komen door de wind, regen en via het riool gemakkelijk terecht in zoet- en zoutwater. Croes: “Uit de miljarden sigarettenpeuken die in het milieu terechtkomen, lekken jarenlang zware metalen en nicotine de natuur in.”

Stoppen met roken de beste oplossing

Er is geen structurele oplossing voor de schade die sigarettenpeuken toebrengen. Croes: “Biologisch afbreekbare sigarettenfilters lossen het probleem niet op omdat daar nog steeds metalen, nicotine en teer uit wegsijpelen in de omgeving. Soms zelfs in hogere concentraties dan niet-biologisch afbreekbare sigarettenfilters. Stoppen met roken is de beste oplossing. Maar omdat de filters van sigaretten écht een nutteloos product zijn, zouden ze beter kunnen worden afgeschaft. Dat levert winst op voor mens én milieu.”

Bron: Trimbos-Instituut